122575316 sklep@stanislawbm.pl PL / zł
Polecane produkty
Polecane kategorie
Polecane marki
Polecane produkty
Polecane kategorie
Koszyk (0)
Kategorie
PL / zł
Lista wpisów
Lista wpisów

Kanon rzymski i jego znaczenie

16.09.2024
#KANON RZYMSKI
#MSZA ŚWIĘTA
#REFORMA LITURGICZNA
#MODLITWA EUCHARYSTYCZNA

Dzisiaj 16 września, Kościół obchodzi wspomnienie świętych męczenników Korneliusza, papieża, i Cypriana, biskupa. Warto wiedzieć, że należą oni do grona świętych wymienianych w najstarszej i najbogatszej modlitwie eucharystycznej – Kanonie rzymskim, zwanym I modlitwą eucharystyczną.

Kanon rzymski – co to?

Modlitwa eucharystyczna to część Mszy świętej, która następuje po ofiarowaniu darów i modlitwie nad nimi. Celebrans rozpoczyna prefację (dialog z ludem), a po niej następuje część zmienna, dostosowana do dnia czy okresu liturgicznego.

Kanon rzymski nie ma własnej prefacji, z którą zawsze należy go odmawiać, w przeciwieństwie do np. IV modlitwy eucharystycznej. Jak wskazuje zapis Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego: „Pierwszą Modlitwę eucharystyczną (…) zawsze można odmawiać”[1].

Modlitwa ta jest sugerowana m.in. „w święta Apostołów i Świętych, których imiona wspomina się w tekście Modlitwy”[2] oraz „w niedziele, jeśli racje duszpasterskie nie zalecają wyboru innej”[3]. Z największym prawdopodobieństwem możemy ją jednak usłyszeć na Mszy Wieczerzy Pańskiej w Wielki Czwartek, kiedy jest nakazana.

Kiedy powstał Kanon rzymski?

Kanon rzymski jest najstarszą modlitwą eucharystyczną Kościoła katolickiego. Niektórzy przypisują dłuższą tradycję II modlitwie eucharystycznej, ponieważ jej twórcy inspirowali się tzw. Kanonem Hipolita, datowanym na III albo IV wiek. Należy jednak pamiętać, że jest to jedynie inspiracja, a II ME powstała w czasie przygotowań do reformy liturgicznej za pontyfikatu św. Pawła VI.

Kościół (nie tylko zachodni) odmawiał Kanon rzymski od co najmniej IV wieku, a forma, którą znamy dziś, funkcjonuje a od ok. 600 r. Od tamtej pory miały miejsce  jedynie pomniejsze modyfikacje, np. papież Jan XXIII dodał do listy świętych w modlitwie Communicantes („Zjednoczeni z całym Kościołem…”) wezwanie „świętego Józefa, Oblubieńca Najświętszej Dziewicy”[4].

Prawdopodobnie niezbyt często zauważaną cechą Kanonu rzymskiego jest jego symetryczność. Jeżeli uwzględnimy także obecne w każdej Mszy: modlitwę nad darami, prefację, śpiew Sanctus, słowa konsekracji, doksologię („Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie…”), modlitwę Pańską oraz embolizm („Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego…”), to uzyskamy jakby wykres ruchu wznoszącego ku szczytowi, jakim jest Przeistoczenie, a później opadającego ku obrzędom komunii świętej. Poniższa tabela ilustruje symetrię poszczególnych części liturgii, w której wykorzystana została I modlitwa eucharystyczna.

KONSEKRACJA

➡ ⬇
10. chleba 
„To jest bowiem Ciało moje…”		 11. wina
„To jest bowiem kielich Krwi mojej…” 
9. Prośba o przeistoczenie, epikleza
„Prosimy Cię, uświęć tę Ofiarę…” 		 12. anamneza, wspomnienie Odkupienia
„Boże Ojcze, my, Twoi słudzy…” 
8. Polecenie ofiary N. T.
„Boże, przyjmij łaskawie tę Ofiarę…” 		 13. Wspomnienie ofiary S. T.
„Racz wejrzeć na nie z miłością…” 
7. Łączność z Kościołem w niebie
„Zjednoczeni z całym Kościołem…” 		 14. Zjednoczenie z liturgią niebiańską
„Pokornie Cię błagamy…” 
6. Wspomnienie żyjących
„Pamiętaj, Boże, o swoich sługach…” 		 15. Wspomnienie umarłych
„Pamiętaj, Boże, o swoich sługach…” 
5. Wspomnienie Kościoła na ziemi
„Składamy je Tobie…” 		 16. Modlitwa za duchownych
(przez męczenników) „Również nam…” 
4. Polecenie ofiar Ojcu przez Chrystusa
„Ojcze nieskończenie dobry…” 		 17. Błogosł. stworzenia przez Chrystusa
„Przez Chrystusa, naszego Pana…” 
3. Chwała Boża
„Święty, Święty, Święty…” 		 18. Oddanie chwały Chrystusowi
„Przez Chrystusa, z Chrystusem…” 
2. Dziękczynienie Ojcu przez Syna
PREFACJA 

19. Modlitwa do Ojca przez Syna

OJCZE NASZ 
1. Preludium, uroczyste otwarcie
MODLITWA NAD DARAMI		 20. Postludium, uroczyste zakończenie
„Wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego…”

 

Ile znaków krzyża? Bogactwo gestów Kanonu rzymskiego

Odmawiając Kanon rzymski, koncelebransi kilkukrotnie wykonują korespondujące z jego treścią gesty niespotykane w żadnej innej modlitwie eucharystycznej, dzięki czemu pozwala on na wyjątkowo uroczyste przeżycie Mszy świętej. Po wspomnieniu żyjących (patrz: punkt 6 tabeli), następuje chwila modlitwy w ciszy. Bardzo charakterystyczne są także: podniesienie wzroku na słowa „podniósł oczy ku niebu”[6], ukłon w czasie wspomnienia liturgii niebiańskiej („Pokornie Cię błagamy, (…) niech Twój święty Anioł…”; tabela, punkt 14), znak krzyża na słowa „otrzymali obfite błogosławieństwo i łaskę” (punkt 14), uderzenie się w piersi przez koncelebransów na słowa „Również nam, Twoim grzesznym sługom…” (punkt 16).

Wymienione znaki jasno wyróżniają Kanon z szeregu pozostałych modlitw, mimo iż mszał św. Pawła VI zredukował liczbę gestów, dążąc do uniknięcia powtórzeń. Wcześniejsze wersje Mszału rzymskiego przewidywały aż dwadzieścia pięć znaków krzyża, wykonywanych na każde wspomnienie Ofiary, co miało dobitnie przypominać o fakcie, iż wydarzeniem, które jest uobecniane w każdej Mszy świętej, jest rzeczywiście śmierć Jezusa Chrystusa na krzyżu.

Podsumowanie

I modlitwa eucharystyczna, czyli Kanon rzymski, jest być może najcenniejszym skarbem liturgii Kościoła, który łączy nas bezpośrednio z wielowiekową Tradycją, w której uczestniczył świętych i błogosławionych. Zachwyca bogactwem znaków i rozbudowaną treścią. Warto zatem, aby celebransi chętnie po nią sięgali i pomogli wiernym odkryć jej wartość: teologiczną, językową i estetyczną.

Źródła

 

[1] Mszał rzymski dla diecezji polskich, wyd. pierwsze, Poznań 1986, s. 61.
[2] Tamże.
[3] Tamże.
[4] Tamże, s. 304*.
[5] W Mszale rzymskim przed reformą roku 1969 to miejsce zajmowała tzw. sekreta, ale obecnie jej odpowiednikiem jest modlitwa nad darami.
[6] Mszał rzymski dla diecezji polskich, wyd. pierwsze, Poznań 1986, s. 308*.