Już w starożytności Kościół obchodził święto męczenników, które początkowo celebrowano 13 maja, upamiętniając konsekrację kościoła Matki Bożej Męczenników dokonaną przez papieża Bonifacego IV w 610 roku. Jednak z czasem okazało się, że majowa data nie była dogodna – mieszkańcy Rzymu nie mogli wyżywić tłumów pielgrzymów w okresie przednówku. W 731 roku papież Grzegorz III przeniósł to święto na 1 listopada, rozszerzając jego znaczenie – odtąd wspominano nie tylko męczenników, ale wszystkich świętych. Wiek później papież Grzegorz IV skierował prośbę do cesarza Ludwika Pobożnego, aby wprowadził obowiązkowe obchody święta w całym cesarstwie. Od 935 roku decyzją Jana XI dzień Wszystkich Świętych stał się stałym elementem kalendarza liturgicznego.
Znaczenie uroczystości Wszystkich Świętych
Listopadowe święto kojarzy się wielu osobom z nostalgią, refleksją nad przemijaniem, smutkiem, co odzwierciedlają odwiedziny cmentarzy, znicze oraz chryzantemy. Tymczasem liturgia słowa tego dnia niesie zupełnie inne przesłanie – zaprasza nas do radości i nadziei. Pierwsze czytanie z Apokalipsy św. Jana przedstawia wizję zbawionych, stojących przed tronem Boga i Baranka, odzianych w białe szaty, co symbolizuje tryumf zbawionych, wejście do chwały Boga. Psalm 24 to hymn na cześć Stwórcy, który chrześcijanie interpretują w kluczu chrystologicznym. Odnosi się on do zwycięstwa Jezusa na krzyżu oraz zapowiada Jego drugie przyjście i nasze ostateczne wyzwolenie
Drugie czytanie, z Listu św. Jana, przypomina o naszej tożsamości dzieci Bożych. Świętość nie polega tylko na rygorystycznym przestrzeganiu zasad, ale na żywej relacji z Bogiem. Ewangelia z uroczystości Wszystkich Świętych przedstawia Błogosławieństwa – radykalne przesłanie Jezusa, który odwraca ziemski porządek, ukazując, że prawdziwe szczęście pochodzi z życia z przyjaźni z Bogiem. Więź z Nim pozwala nam przetrwać pomimo cierpienia.
Tradycje związane z uroczystością Wszystkich Świętych
Dzień 1 listopada to także czas pielęgnowania bogatych tradycji. Zwyczaj zapalania zniczy na grobach wywodzi się z dawnych obrzędów dziadów, które miały na celu ukojenie dusz zmarłych. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa ogień na grobach zyskał nowe, symboliczne znaczenie – stał się metaforą światła Bożego, obecności Boga i naszej wiary w życie wieczne.
W średniowieczu istniał w zakonach zwyczaj zwany zwitek zmarłych. Spisywano imiona zmarłych na zwitkach pergaminu, po czym jeden braci (rotuligier) wędrował od klasztoru do klasztoru, prosząc o modlitwę oraz dopisując osoby z odwiedzanych wspólnot. W Polsce do dziś praktykuje się tzw. wypominki – modlitwę wstawienniczą za zmarłych, odmawianą w listopadzie oraz przed wybranymi mszami niedzielnymi w ciągu całego roku.
Problemy z nazwą
W okresie PRL-u władze dążyły do usunięcia wszelkich form pobożności z przestrzeni publicznej. Podjęły próbę usunięcia uroczystości Wszystkich Świętych. Opór społeczeństwa spowodował, że zdecydowano o nadaniu temu świętu świeckiego charakteru. W związku z tym wprowadzono nowe nazwy: Wszystkich Zmarłych lub Święto Zmarłych.
Podsumowanie
Stając nad grobem Twojego krewnego, przyjaciela, za którym tęsknisz, przypomnij sobie swój kwietniowy entuzjazm – gdy śpiewałeś na cześć Jezusa Zmartwychwstałego. To jest prawda – wierzymy w Boga Żyjącego. Zaufaj Mu.
Źródła:
- Błażejewska S., Dzień Wszystkich Świętych w dawnej Polsce, Polskie Radio.pl, 1.11.2023, https://www.polskieradio.pl/39/156/artykul/2209242,dzien-wszystkich-swietych-w-dawnej-polsce (dostęp: 21.10.2024).
- Majewski M., Jezus – Król chwały!, Katolik.pl, https://m.katolik.pl/jezus---krol-chwaly-,741,416,cz.html (dostęp: 21.10.2024).
- Trukszyn A., Słów kilka o dniu Wszystkich Świętych i Zaduszkach, WDK Kielce.pl, https://www.wdkkielce.pl/asp/pl_start.asp?typ=13&menu=153&sub=19&dzialy=153&akcja=artykul&artykul=737 (dostęp: 21.10.2024).
- Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny w tradycji polskiej, Orpeg.pl, https://www.orpeg.pl/wszystkich-swietych-i-dzien-zaduszny-w-tradycji-polskiej/ (dostęp: 21.10.2024).
- Zwoliński A., Śmierć, pogrzeb, cmentarz. Przewodnik po wybranych treściach, symbolach i znaczeniach, Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 2023.